بعضی از نمازهایی را که در این شب وارد شده به‌مقدار حال و توانایی خود خوانده ــ حداقل دو رکعت نمازی را که شامل حمد و ۱۱ بار «قل هو الله احد» است.
در کتاب مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی اعمال محرم را در دو بخش اعمال خاص و اعمال روزها تقسیمبندی کرده است که به‌شرح ذیل است:
حضرت امام رضا(ع) روایت است «وقتی ماه محرّم داخل می‌شد پدرم را کسی خندان نمیدید و اندوه و حُزن پیوسته تا روز دهم بر او غالب می‌شد. چون روز عاشورا می‌شد آن روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می‌فرمود امروز روزی است که حسین علیه السلام شهید شده است؛ إنَّ اَبی اِذا دَخَلَ شَهْرُ الْمُحَرَّمِ لایُری ضاحِکاً وَ کانَتِ الْکِاَّبَةُ تَغْلِبُ عَلَیْهِ حَتّی یَمْضِیَ مِنْهُ عَشْرَةُ اَیّامٍ، فَاِذا کانَ الْیَوْمُ العْاشِرُ کانَ ذلِکَ الْیَوْمُ یَوْمَ مُصیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکائِهِ.
اعمال شب و روز اول ماه محرم
1 ــ دعای اول ماه محرم: یکی از اعمال مهم، دعای اول ماه است و به‌جهت اینکه اول این ماه اول سال بوده و از طرف دیگر دعاهای قبل از وقت نیز تأثیر خاصی در برآورده شدن حاجات و رسیدن به امور مهم دارد، این دعا تأثیر زیادی در سلامتی و دوری از آفات دینی و دنیایی آن سال و بهبودی حال و به دست آوردن نیکیها دارد و دعایی که برای اول ماه در اقبال روایت شده است، دعای بسیار مفیدی برای مطالب مذکور است.
2 ــ شب اول محرم: بعضی از نمازهایی را که در این شب وارد شده به‌مقدار حال و توانایی خود خوانده ــ حداقل دو رکعت نمازی را که شامل حمد و یازده بار «قل هو الله احد» است ــ بعد از آن دعایی را که پیامبر اکرم(ص) بعد از این نماز خوانده است و در کتاب اقبال نقل شده بخواند و فردای آن روز را روزه بگیرد.
در روایت آمده است:کسی که چنین عملی را انجام دهد، مانند کسی است که به‌مدت یک سال کارهای خوب انجام داده و تا سال آینده محفوظ خواهد بود.
نماز و اعمال شب و روز اول محرم
شب اوّل سیّد در اقبال برای این شب چند نماز ذکر کرده است:
اوّل: صد رکعت در هر رکعت حمد و توحید بخواند.
دوم: دو رکعت در رکعت اوّل حمد و انعام و در دوم حمد و یس.
سوم: دو رکعت در هر رکعت حمد و 11 قُل هُوَاللّهُ اَحَدٌ. از حضرت رسول(ص) در روایت است هر کس در این شب این دو رکعت نماز را به‌جا آورد و صبحش را که اوّل سال است روزه بدارد، مثل کسی است که تمام سال را مداومت به خیر کرده و در آن سال محفوظ باشد و اگر بمیرد به بهشت برود.
و نیز سیّد برای هلال این ماه دعای مبسوطی ذکر فرموده و اگر ممکن شود احیا بدارد این شب را به دعا و نماز و خواندن قرآن روز اوّل.
بدان که اوّل محرم اوّل سال است و در آن دو عمل وارد است:
اوّل: روزه است و در روایت رَیّان‌بن شبیب از حضرت امام رضا علیه السلام مرویست که هر که در این روز روزه بدارد و خدا را بخواند خداوند دعای او را مستجاب کند چنانکه دعای زکریّا را مستجاب کرد.
دوم: از حضرت امام رضا علیه السلام منقول است که حضرت رسول(ص) روز اوّل محرم دو رکعت نماز میخواند و چون فارغ می‌شد دستها را بلند میکرد و این دعا را سه دفعه میخواند:
اَللّهُمَّ اَنْتَ الاِْلهُ الْقَدیمُ وَهذِهِ سَنَةٌ جَدیدَةُ
خدایا تویی معبود ازلی و این سال تازه است
فَاَسْئَلُکَ فیهَاالْعِصْمَةَ مِنَالشَّیْطانِ وَالْقُوَّةَ عَلی هذِهِ النَّفْسِ
از تو خواهم در این سال نگهداری‌ام را از شیطان و نیروی بر این نفس
الامّارَةِ بِالسّوَّءِ وَالاِْشْتِغالَ بِما یُقَرِّبُنی اِلَیْکَ [یاکَریمُ] یا ذَاالْجَلالِ
که پیوسته به گناه فرمان می‌دهد و سرگرمی بدانچه مرا به تو نزدیک کند ای صاحب جلالت
وَالاِْکْرامِ یا عِمادَ مَنْ لاعِمادَ لَهُ یا ذَخیرَةَ مَنْ لاذَخیرَةَ لَهُ یا حِرْزَ
و بزرگواری ای تکیه‌گاه کسی که تکیه‌گاهی ندارد، ای ذخیره آن کس که ذخیره ندارد، ای پناهگاه
مَنْ لاحِرْزَ لَهُ یا غِیاثَ مَنْ لاغِیاثَ لَهُ یا سَنَدَ مَنْ لاسَنَدَ لَهُ یا کَنْزَ
آن‌کس که پناهگاهی ندارد، ای فریادرس آن‌کس که فریادرسی ندارد، ای پشتیبان آن‌کس که پشتیبانی ندارد، ای گنج
مَنْ لاکَنْزَ لَهُ یا حَسَنَ الْبَلاَّءِ یا عَظیمَ الرَّجاَّءِ یا عِزَّ الضُّعَفآءِ یا مُنْقِذَ
آن‌کس که گنجی ندارد، ای که آزمایشت نیکو است، ای بزرگ مایه امید، ای عزت‌بخش ناتوانان، ای نجات‌بخش
الْغَرْقی یا مُنْجِیَ الْهَلْکی یا مُنْعِمُ یا مُجْمِلُ یا مُفْضِلُ یا مُحْسِنُ
غریقان، ای خلاص‌کننده هالکان، ای نعمت‌بخش، ای زیباپرور، ای فزون‌بخش، ای نیکوده
اَنْتَ الَّذی سَجَدَ لَکَ سَوادُ اللَّیْلِ وَنُورُ النَّهارِ وَضَوْءُ الْقَمَرِ وَشُعاعُ
تویی که سجده کرد (و به کمال خضوع درآمد) برایت سیاهی شب و روشنی روز و تابش ماه و شعاع
الشَّمْسِ وَدَوِیُّ الْمآءِ وَحَفیفُ الشَّجَرِ یا اَللّهُ لاشَریکَ لَکَ اَللّهُمَّ
خورشید و صدای ریزش آب و به‌هم خوردن درخت، ای خدایی که شریک نداری، خدایا
اجْعَلْنا خَیْراً مِمّا یَظُنُّونَ وَاغْفِرْ لَنا ما لایَعْلَمُونَ وَلاتُؤاخِذْنا بِما
قرارمان ده بهتر از آنچه مردم گمان کنند و بیامرز از ما آنچه را نمی‌دانند و مگیر ما را بدانچه
یَقُولُونَ حَسْبِیَ اللّهُ لا اِلهَ اِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ
گویند. بس است مرا خدا، معبودی جز او نیست بر او توکل کنم و او است پروردگار عرش
الْعَظیمِ امَنّا بِهِ کُلُّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَمایَذَّکَّرُ اِلاّ اُولُوا الاْلْبابِ رَبَّنا
عظیم ایمان داریم به او و هرچه هست از نزد پروردگار ما است و اندرز نگیرند جز خردمندان، پروردگارا،
لاتُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ اِذْ هَدَیْتَنا وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً اِنَّکَ اَنْتَ الْوَهّابُ
منحرف مساز دلهای ما را پس از آنکه هدایتمان کردی و ببخش به ما از پیش خود رحمتی که براستی تویی بخشایشگر.
شیخ طوسی گفته است که مستحب است روزه دهه اوّل محرم اما روز عاشورا جلوگیری کند از طعام و شَراب تا بعد از عصر آن‌وقت به‌قدر کمی تربت بخورد. و سیّد روایت کرده است فضیلت روزه تمام ماه را و آن که روزه او صائم آن را از هر گناهی نگه میدارد.
.jpg)
اگر قرآن سید الکلام است ، امام حسین سید الشهداء است . اگر در صحیفه ی سجادیه درباره ی قرآن می خوانیم ( و میزان القسط ) ، امام حسین می فرماید ( امرت بالقسط ) . اگر قرآن موعظه ی پروردگار است ( موعظه من ربکم ) ، امام حسین در روز عاشورا فرمود : عجله نکنید تا شما را به حق موعظه کنم ( لا تعجلوا حتی اعظکم بالحق ) . اگر قرآن مردم را به رشد هدایت می کند ( یهدی الی الرشد ) ، امام حسین نیز می فرماید : من شما را به راه رشد دعوت می کنم ( ادعوکم الی سبیل الرشاد ) .
اگر قرآن عظیم است ( والقرآن العظیم ) ، امام حسین نیز سوابق عظیمی دارد ( عظیم السوابق ) . اگر قرآن حق و یقین است ( وانه لحق الیقین ) ، در زیارت امام حسین نیز می خوانیم : آنقدر صادقانه و خالصانه عبادت کردی که به درجه ی یقین رسیدی ( حتی اتاک الیقین ) . اگر قرآن مقام شفاعت دارد ( نعم الشفیع القرآن ) ، امام حسین نیز مقام شفاعت دارد ( وارزقنی شفاعه الحسین ) . اگر در دعای چهل و دوم صحیفه ی سجادیه درباره ی قرآن می خوانیم که پرچم نجات است ( علم النجاه ) ، در زیارت امام حسین علیه السلام نیز می خواانیم که او نیز پرچم هدایت است ( انه رایه الهدی ) .
اگر قرآن شفا دهنده است ( وننزل من القرآن ما هو شفاء ) ، خاک قبر امام حسین نیز شفاست ( طین قبر الحسین شفاء ) . اگر قرآن منار حکمت است ، امام حسین نیز باب حکمت الهی است ( السلام علیک یا باب حکمه رب العالمین ) . اگر قرآن امربالمعروف و نهی از منکر می کند ( فالقرآن آمر و زاجر ) ، امام حسین نیز فرمود : هدف من از رفتن به کربلا امر به معروف و نهی از منکر است ( ارید ان امر بالمعروف و انهی عن المنکر ) .
اگر قرآن نور است ( نورا مبینا ) ، امام حسین نیز نور است ( کنت نورا فی الاصلاب الشامخه ) . اگر قرآن برای تاریخ و همه ی مردم است ( لم یجعل القرآن لزمان دون زمان و لا للناس دون الناس ) ، درباره ی امام حسین نیز می خوانیم که اثار کربلا از تاریخ محو نخواهد شد ( لا یدرس اثره و لا یمحی اسمه ) . اگر قرآن کتاب مبارکی است ( کتاب انزلناه الیک مبارک ) ، شهادت امام حسین نیز برای اسلام سبب برکت و رشد است ( اللهم فبارک لی فی قتله ) .
اگر در قرآن هیچ انحرافی نیست ( غیر ذی عوج ) ، درباره ی امام حسین می خوانیم : لحظه ای از حق به باطل گرایش پیدا نکرد ( لم تمل من حق الی الباطل ) . اگر قرآن ، کریم است ( انه لقرآن کریم ) ، امام حسین نیز دارای اخلاق کریم است ( و کریم الخلائق ) . اگر قرآن عزیز است ( انه لکتاب عزیز ) ، امام حسین فرمود : هرگز زیر بار ذلت نمی روم ( هیهات منا الذله ) . اگر قرآن ریسمان محکم است ( ان هذا القرآن … العروه الوثقی ) ، امام حسین نیز کشتی نجات و ریسمان محکم است ( ان الحسین سفینه النجاه و العروه الوثقی ) .
اگر قرآن بینه و دلیل آشکار است ( جائکم بینه من ربکم ) ، امام حسین نیز این گونه است ( اشهد انک علی بینه من ربک ) . اگر قرآن را باید آرام و با تانی تلاوت کرد ( و رتل القرآن ترتیلا ) ، زیارت قبر حسین را نیز باید با گام های آهسته انجام داد ( و امش بمشی العبید الذلیل ) . اگر تلاوت قرآن باید با حزن باشد ( فاقروه بالحزن ) ، زیارت امام حسین نیز باید با حزن باشد ( و زره و انت کئیب شعث ) .
(منبع : سخنی از آقای قرائتی در کتاب گلبرگ های حسینی / محمد مطهر )
پیوند: http://karbobala.com/articles/info/339
محرّم شهر بکاء و تباکی و ماه احزان آل محمد صلی الله و علیه وآال و سلم است. محرّم ماه «بلی» گفتن به «أَلَسْتُ أَوْلی بِکمْ» در غدیر است. محرّم هنگام «لأَبْکینَّ لَک بَدَلَ الدُّموُعِ دَماً» است. محرّم ماه ابراز محبت شیعه به مقام ولایت و امامت ائمه هدی (ع) است. ماه اشک و عزاداری، ماه شیعه برای محبت، ماه کربلا و جلوه آن، ماه مقتل و سینه‌زنی، ماه احقاق حق است.اگر چنین است باید قبل از محرّم، ایامی را مراقب گوش و چشم و دست و زبان و سایر اعضای بدن بود و در مراعات حال آنها کوشید. باید مراقب آنچه می‌شنویم باشیم تا در ماه محرّم توفیق شنیدن مقتل، مرثیه، فضائل و مناقب اهل بیت (ع) بالاخص خامس آل عبا (ع) را داشته باشیم.
مراقبت از جسم و روح قبل از محرم
در هر زمان و مکان زبانی لب به سخن نگشاییم. از غیبت، تهمت، دروغ، و سخنان قبیح پرهیز کنیم. زبان را به صلوات و ذکر و استغفار معطر کنیم، تا خداوند توفیق دهد در این ماه زیارت عاشورا، مرثیه، اشعار سینه‌زنی و نام مبارک سید الشهداء (ع) بر زبانمان جاری شود. سعی کنیم مجرایی که محل عبور گلاب ناب است، به پلیدی و کثیفی آلوده نکنیم.
باید چشم‌ها را برای اشک ریختن آماده نمود و نباید اجازه داد چشم به هر چه و هر کس که می‌خواهد نگاه کند.چشم را با نگاه به آیات قرآن، زیارت ائمه (ع)، ضریح مطهر ایشان و نام مبارکشان آماده کنیم، تا بیشتر و بهتر بتواند برای مظلومیت و مصائب حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و اهل بیت و اصحاب نازنینش اشک بریزد. گرچه قطرات اشکی که می‌ریزیم به برکت امام حسین (ع) پاک کننده جان و روان از تمام آلودگی‌هاست، ولی ما وظیفه داریم به استقبال آن اشک رویم. به خاطر احترامی که برای اشک قائلیم، بجاست اشکی که برای آقا و مولایمان می‌ریزیم از چشمی پاک سرازیر شود.
باید دست را نیز زیر ذره‌بین مراقبت و مواظبت قرار دهیم؛ چون قصد داریم با همین دست در ماه محرّم به نام امام حسین (ع)، حضرت علی اکبر، علی اصغر و زینب کبری (ع) ابراز ارادت و محبت کنیم و بر سر و سینه زنیم. با همین دست اشک چشمانمان را پاک کنیم، و بر پیشانی دست ماتم بگذاریم. با همین دست زنجیر بزنیم، و کفش عزاداران حضرت را جفت کنیم، و ظرف سفره حسینی را بشوییم.
با این پاها نباید به هر جا و سراغ هر کاری برویم. به زیارت رفتن، حرم رفتن، مسجد رفتن، در جماعت شرکت کردن، به مجالس اهل بیت (ع) رفتن، قضای حوائج برادران دینی، در راحتی پدر و مادر سعی نمودن و سایر کارهای خیر باعث می‌شود خدا توفیق بیشتر و بهتر برای رفتن به مجالس اهل بیت (ع) را به ما عنایت فرماید.
خودداری از خوردنِ مالِ شبهه‌ناک و مواظبت بر خوردن مال حلال، یکی دیگر از مقدمات مهم ورود به ماه محرم است.
سیره ائمه (ع) در ورود به ماه محرّم
امام رضا (ع) می‌فرماید:
محرّم ماهی است که اهل جاهلیت جنگ را در آن ماه حرام می‌دانستند، اما در همین ماه ذریه و زنان ما را اسیر کردند و خیمه‌های ما را آتش زدند و هر چه اموال در آنها داشتیم غارت کردند و درباره ما حرمت پیامبر (ص) را مراعات نکردند. روز حسین (ع) (روز شهادت آن جناب: عاشورا) چشم‌های ما را از کثرت گریه و اشک زخم کرده و اشک‌های ما را جاری ساخته و عزیز ما را در کربلا ذلیل نموده؛ و تا روز قیامت اندوه و گرفتاری برای ما باقی گذاشته است. پس بر مثل حسین (ع) گریه‌کنندگان گریه کنند؛ چون گریه بر او گناهان بزرگ را می‌ریزد.[۴]امام صادق (ع) هر ساله ماه محرّم که فرا می‌رسید، حزن و اندوهشان شدید و گریه‌هایشان بر مصیبت جدشان امام حسین (ع) زیاد می‌شد. مردم از جاهای دور و نزدیک نزد ایشان مشرف می‌شدند و شهادت حضرت اباعبدالله (ع) را به ایشان تسلیت عرض می‌کردند و سپس همگی با هم بر مصیبت امام حسین (ع) گریه و زاری می‌کردند.
هنگامی که عزاداری‌ها تمام می‌شد، امام صادق (ع) رو به مردم کرده می‌فرمود: ای مردم! بدانید که امام حسین (ع) نزد خدای خود زنده است و مورد رحمت و عنایت خداوند متعال قرار دارد. او همیشه به سپاه و محل شهادت خود و شهیدان کربلا می‌نگرد و زائران و گریه‌کنندگان و اقامه کنندگان عزایش را می‌بیند. آن حضرت آگاه‌تر است به آنها و نامشان و نام پدرانشان و درجات و جایگاهشان در بهشت.
امام حسین (ع) گریه کننده بر خود را می‌بیند و برایش استغفار نموده، از جدّ بزرگوار و پدر و مادر و برادرش نیز می‌خواهد که برای گریه‌کنندگان بر مصائب و اقامه کنندگان عزای آن حضرت استغفار کنند، و می‌فرماید: «اگر زائران و گریه‌کنندگان بر من می‌دانستند که چه پاداشی نزد خداوند دارند، همانا خوشحالی‌شان بیشتر از جزعشان می‌بود. زائرین و گریه‌کنندگان بر من با سرور به سوی خانواده خود برمی‌گردند و از جای خود برنمی‌خیزند مگر آنکه مانند روز تولدشان از گناه پاک شده باشند.
شیعیان و دوستان اهل بیت (ع) ۴۰ یا ۵۰ روز برای درک بهتر فیوضاتِ ماه محرّم مراقبت و مواظبت داشته‌اند؛ و در دهه اول برای عزاداری و عرض ارادت و نثار اشک آماده می‌شدند. به خصوص در روز عاشورا اشک فراوان می‌ریختند؛ زیرا خداوند ملائکه‌ای مخصوص جمع‌آوری اشک‌ها در روز عاشورا قرار داده است.
آداب کلی عزاداری
عمق مصیبت و یادآوری آن، میل به خوردن و آشامیدن را از انسان دور می‌کند. حتی آنگاه که لقمه نانی برای سدّ جوع و قوت در عزاداری به دهان می‌گذارد، با شرمندگی و چشمانی اشکبار می‌خورد. گویا در این فکر است که «کیفَ آکلُ، و قد قُتِلَ ابْنُ رَسُولِ اللهِ جائِعاً …»؟! چگونه بخورم در حالی که پسر پیامبر (ص) را گرسنه شهید کردند و چگونه بیاشامم در حالی که آقای مرا با جگر تشنه شهید کردند!
دیدن آب و احساس سردی و خنکی آن و یاد آن حضرت پس از نوشیدنِ آب، سوز سینه و محبت را افزون می‌کند.
اینک به عنوان یک عزادار هر صبح و شام به مولایمان صاحب الزمان (ع) که صاحب عزاست تسلیت می‌گوییم.
لباس مشکی می‌پوشیم که حضرتش را در حزن و اندوه یاری نماییم و به همه کسانی که ما را می‌بینند اعلام کنیم که ما عزادار فرزند رسول خداییم؛ و عزادار امام و مولایمان هستیم.
به فکر خضاب و اصلاح و شانه زدن نیستیم؛ چرا که پریشانی احوال عزیزانمان در نظرمان جلوه می‌کند.
از عطر نشاط آور استفاده نمی‌کنیم، و با گلاب مجلس عزاداران را که به عطر معنوی و الهی نیز معطر است، عطرآگین می‌کنیم.
آرام و اندک سخن می‌گوییم؛ زیرا عزادار و ماتم زده‌ایم. از خنده و شوخی و هر حرف و عمل و نگاهی که حالت حزن را از ما بگیرد پرهیز می‌کنیم. هنگام برخورد با دیگران، مصیبت امام حسین (ع) را به آنها تسلیت می‌گوییم. مشتاقیم که خدمتی به مجلس عزاداری و عزاداران کنیم.
با ادب وارد مجالس عزاداری می‌شویم؛ زیرا معصومین (ع) در آن مجالس حضور دارند.
برای سلامتی عزاداران دعا می‌کنیم و به آنها احترام می‌گذاریم. با تأسّی به مولایمان امام صادق (ع)، برای زائرین قبر مولای مظلوم و غریبمان دعا می‌کنیم.
دست به دعا و توسل برمی‌داریم که خداوند توفیق شرکت بیشتر در مجالس را به ما مرحمت فرماید. در مجالس از امام حسین (ع) اشک و سوز می‌خواهیم که خود درک مصیبت است.
با طهارت به مجالس می‌رویم. از خوردنی و نوشیدنی مجالس عزا، با افتخار و احترام به آن و دست اندرکاران آن استفاده می‌کنیم.
خانواده و اطرافیان را با لباس عزا و عزاداری آشنا می‌سازیم.
بر قاتلین آن حضرت (ع) و ظالمین ایشان هر روز لعن و نفرین می‌کنیم. زیارت آن حضرت و سلام بر آن آقا را ذکر خلوت و آشکار خود می‌دانیم.
از مطالعه مقتل و تاریخ زندگانی آن حضرت و اهل بیت و اصحابش غافل نمی‌شویم، که درک مصائب را عمیق‌تر می‌کند.
در رفت و آمد مجالس، خروج حضرت را با اهل بیت و فرزندان و خواهران (ع) از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا و پس از آن به کوفه و شام را به یاد می‌آوریم.
سقایی و سیراب کردن دیگران به یاد لب تشنگان کربلا، از آداب و سنن حسنه محبین در این ماه است.
سعی می‌کنیم از سیر شدن و سیراب کردن خود مثل بقیه ایام سال خودداری کنیم. بهترین اوقاتمان را برای مجالس و سوز و اشک قرار می‌دهیم و در طول روز و شب هنگامی که بیداریم به فکر و اندیشه کربلا، تشنگی، اسرا، اطفال، گرمی هوا و بدن‌های عریان می‌افتیم، مخصوصاً اگر در حال رفتن به مجالس باشیم.
مجالس اهل بیت: مجالس استغفار
امام صادق (ع)به داود بن سرحان فرمود: ای داود، به شیعیان ما سلام رسان و از جانب من به ایشان بگو:
صفحات: 1· 2
