قبل از هر چيز در خصوص اهميت نماز صبح بايد بگوييم كه رسول خدا صلّي الله عليه و آله فرمودند:« فَمَنْ صَلَّى الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ وَ صَلَاةَ الْغَدَاةِ فِي الْمَسْجِدِ فِي جَمَاعَةٍ فَكَأَنَّمَا أَحْيَا اللَّيْلَ كُلَّه‏»؛ هر كسي كه نماز مغرب و عشا و نماز صبحش را در مسجد به صورت جماعت بخواند مانند آن است كه تمام شب را به شب زنده داري و عبادت گذرانده است»

خواندن نماز صبح آن هم در اول وقت، شايد از نمازهاي ديگر مشكل تر باشد؛ چرا كه دل كندن از رختخواب گرم و لذت خواب در ابتداي راه سخت است ولي نمازگزار مي تواند با كمي تمرين و ممارست از منافع سحر و صبح بهره مند گردد و از فيض نماز اول وقت نماز صبح بي نصيب نماند. امام صادق عليه السّلام مي فرمايد: «فَإِذَا صَلَّى الْعَبْدُ صَلَاةَ الصُّبْحِ مَعَ طُلُوعِ الْفَجْرِ أُثْبِتَتْ لَهُ مَرَّتَيْنِ تُثْبِتُهَا مَلَائِكَةُ اللَّيْلِ وَ مَلَائِكَةُ النَّهَار»«پس هرگاه نمازگزار نماز صبح را با طلوع فجر به جاي آورد دو مرتبه براي او نوشته مي شود، هم فرشته صبح و هم فرشته شب مي نويسند (نماز صبح را فرشته روز و فرشته شب هر دو مشاهده مي كنند)».

بايد توجّه داشت سلب توفيق از نماز صبح معلول علّت هاي مختلفي مي باشد كه با بررسي اعمال و رفتار خود در طول شبانه روز، مي توان علّت اصلي آن را يافته و در رفع آن كوشش نمود.

برخي از عوامل سلب توفيق از نماز صبح شامل موارد ذيل مي باشد:

عدم برنامه ريزي؛
از مهم ترين عوامل مادي كه مانع از توفيق درك نماز صبح مي گردد فقدان برنامه ريزي و نظم در زندگي مي باشد مانند فقدان برنامه اي منظم براي خواب و يا ايجاد مشغله هاي پراكنده و فراتر از توانايي هاي خود كه نتيجه اي جز ايجاد خستگي مفرط ندارد. كسالت و تنبلي نيز اگر افزوده شود امر را تشديد مي كند.

پرخوري؛
علّتي ديگر براي خواب طولاني و سنگين پرخوري در شب مي باشد. حضرت عيسي (علي نبيّنا و آله و عليه السّلام) خطاب به بني اسرائيل فرمود:«اي بني اسرائيل ! خوردن خود را زياد نكنيد، زيرا هر كس بر خوردن خود بيفزايد، بر خوابيدن خود هم مي افزايد و هر كس كه بر خواب خود بيفزايد، از عبادت كم مي گذارد (و در نتيجه) در زمره غافلان نوشته مي شود»

غرق شدن در مسائل مادي و دنيوي؛
حضرت عيسي (علي نبيّنا و آله عليه السّلام) نقش دنيا زدگي را در بي حوصلگي افراد نسبت به عبادات اين چنين ترسيم مي نمايد كه: هم چنان كه بيمار بر غذاى لذيذ نگاه مي كند و به دليل شدت درد لذّت آن را نمى‏ چشد، هم چنان فرد دنيادار نيز همراه با عشق به مال نه لذّتى از عبادت مى ‏برد و نه شيرينى و حلاوتش را مى‏ چشد

خوردن غذاهاي نامناسب در شب؛
خوردن غذاهاي نامناسب در شب نيز موجب ترك نماز صبح خواهد شد، برخي از غذاها به گونه اي مي باشند كه اعصاب و بدن را سست مي نمايند. لذا اگر شب ها از ماست، دوغ، كشك و مانند آن استفاده شود خواب بر انسان چيره شود؛ و يا خوردن غذاهاي چرب و سنگين موجب سنگيني خواب مي گردد و اين امور باعث مي شود انسان براي بيدار شدن از خواب دچار مشكل گردد.

كم معرفتي؛
يكي از مهم ترين عوامل معنوي كه موجب مي شود تا انسان نسبت به نماز صبح به سختي از خواب بيدار گردد، عدم معرفت و شناخت نسبت به خداوند متعال و الطاف وي مي باشد.
فرض كنيد اگر با يكي از مسئولين كه حل مشكل شما در دست اوست قراري گذاشته ايد. و يقين داريد كه وي در همان ساعت مقرر منتظر شما است. آيا واقعا شب به راحتي مي خوابيد و دير بر سر قرار حاضر شده و يا با كسلی مواجه مي شويد؟
اگر انسان واقعا نسبت به الطاف الهي كم ترين معرفتي داشته باشيم و بداند كه كسي كه قرار است به هنگام نماز با وي صحبت كند هماني است كه ما را از نيستي به دنيا آورده و تمامي نعمت هاي خود را نيز بر ما ارزاني داشته تا به نهايت كمال و درجات بالاي بهشتي دست پيدا كند. او هماني است كه اختيار كمي و زيادي روزي ما را دارد؛ هماني است كه مرگ و زندگي ما در يد قدرت اوست و… با اين حال آيا نسبت به نماز با بي حالي برخورد خواهيم كرد و يا آن كه سر از پا نشناخته و با تمام وجود به اقامه نماز عاشقانه خواهيم پرداخت.

گناه؛
اعمال و رفتاري كه انسان در طي روز انجام مي دهد نقش بسيار مهمي در توفيق انسان نسبت به عبادات دارد يعني هر چه در طي روز كارهاي شايسته از انسان سر بزند توفيقات انسان نيز براي اعمال خوب ديگر بيش تر فراهم مي شود و هر چه به گناه آلوده شود توفيق اعمال خوب از وي سلب مي گردد؛ لذا بايد نسبت به اين مساله بسيار حساس بود تا به واسطه گناه درك لذت سحرخيزي را از دست نداد.
بعضي از گناهان كه معمولا دامنگير جوانان مي باشد

منبع:

أمالي الصدوق،ص329

 ثواب الأعمال و عقاب الأعمال‏، نويسنده شيخ صدوق‏، ناشر دار الرضى‏، قم‏، 1406 ق‏، اول‏، ص 36