تعلیم و تعلم، انگیزه والای بعثت

هیچ آیینی به اندازه اسلام، دانش را ستایش و پیروانش را به دانش اندوزی، تشویق و سفارش نکرده است. افزون بر آن، هدف بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز تعلیم و تعلم است. استاد مرتضی مطهری، در مقام اندیشمند اسلامی، با استفاده از آیه ها و روایت های امامان معصوم علیهم السلام ، والاترین جایگاه را از آنِ مسئله تعلیم و تعلم می داند و آن را از هدف های بعثت برمی شمارد و می نویسد:

تعلیم و آموزانیدن، یکی از اهداف و انگیزه های بعثت رسول اکرم صلی الله علیه و آله است. او مبعوث شده است برای آموزش:

هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی اْلأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ.

او همان خدایی است که از میان مردم اُمّی [دور از دانش] پیامبری از خودشان برانگیخت تا آیات الهی را بر ایشان تلاوت کند و آنان را پاک سازد و کتاب و حکمتشان بیاموزد.» (جمعه: 2)

در حدیثی… نقل است که رسول خدا وارد مسجد شد و دو حلقه جمعیت دید؛ یکی مشغول ذکر و دعا و عبادت و دیگری مشغول تعلیم و تعلم. هر دو را از نظر گذرانید و فرمود: هر دو کار نیکی انجام می دهند، ولی من برای آموزش مبعوث شده ام. [پس] در حلقه تعلیم و تعلم شرکت کرد… پیامبر اُمّی در میان مردم مبعوث می شود و اولین سخن خدا به او این است که «اِقْرَءْ» یعنی متنی را و کتابی را بخوان و آن گاه از اهمیت نعمت قلم و نوشتن که یگانه وسیله ایجاد تمدن و بقای فرهنگ است، سخن می گوید.

ضرورت دانش اندوزی برای همه کس و در همه جا

از ویژگی های مهم دین اسلام، سفارش به گسترشِ برابر حق آموزش، میان همه افراد جامعه است. این مسئله سبب می شود تا فاصله طبقاتی میان افراد کم شود و حتی فرد در پایین ترین طبقه جامعه نیز با اعتماد به نفس و خودباوری برای تحصیل علم بکوشد و از موهبت بزرگ دانش بهره جوید. استاد مطهری در این باره می نویسد:

پیغمبر(صلی الله علیه واله) فرمود: «طلب دانش بر هر مسلمانی واجب است.» و به این وسیله تبعیض میان طبقه ای و طبقه دیگر، میان ارباب و نوکر، میان عالم زاده و امیر زاده و سایر طبقات قائل نشد. هم فرمود: «علم را طلب کنید، ولو در چین باشد.» علی هذا، تعلیم را محدود نکرد به محل و مکان معیّن و آنچه در محیط سکونت وجود دارد، بلکه سفر برای علم، «خَوضِ لُجَجِ و سَفْک مُهَج» [برای تحصیل علم] را شایسته دانست. علم، یگانه چیزی است که در هر جای دنیا هست، باید آن را تحصیل کرد. علم مانند مال نیست که قابل غصب و سرقت باشد یا تحصیلش مستلزم سلب دیگری باشد، بلکه از نوع استضائه است. این چراغ، هر جای عالم وجود دارد و می توان از آن پرتو گرفت.

منبع:

مجله طوبی - مهر 1386، شماره 22