در وجه نامگذارى على(علیه السلام) به «ابوتراب» و زمان و مكان آن اختلاف نظر وجود دارد. از مجموع روايات استفاده مى شود در مكان‏ها و زمان‏هاى مختلف پيامبر(صلی الله علیه و اله) به طور مكرّر على(علیه السلام) را با كنيه «ابوتراب» خطاب مي كرد و اين كنيه را پيامبر(صلی الله علیه و اله) به على(علیه السلام) داده است.

در اين جا به دو مورد اشاره مى شود:
1- پيامبر اكرم(صلی الله علیه و اله) با گروهى از يارانش در نيمه جمادى الاولى سال دوم هجرى به تعقيب كاروان قريش كه به سرپرستى ابوسفيان عازم شام بود، تا نقطه ‏اى به نام (عشيره) پيش رفتند، اما اثرى از كاروان قريش نيافتند. در يكى از روزها كه در عشيره بودند، پيامبر بر بالين على(علیه السلام) و عمار آمد، ديد خوابيده‏ اند و بر سر و صورت على(علیه السلام) خاك نشسته است.
حضرت آن دو را با مهربانى و ملاطفت بيدار كرد و خطاب به على(علیه السلام) فرمود: «اى ابوتراب (آغشته به خاك) برخيز! آيا نمى ‏خواهى شقى‏ ترين مردمان روى زمين را به تو خبر دهم! يكى به نام احمير (لقب قدار بن سالف) است كه ناقه صالح پيامبر را پى كرد. ديگرى كسى است كه شمشير بر فرق تو مى زند و محاسن تو را به خون سرت رنگين مى كند».(1) از آن پس على(علیه السلام) ميان مسلمانان به ابوتراب معروف گرديد. اين كنيه را حضرت على(علیه السلام) بسيار دوست مى داشت، زيرا پيامبر او را به چنين كنيه‏ اى خطاب كرده بود.(2)
2- عباية بن ربعى در وجه ديگر اين نامگذارى مى گويد: به ابن عباس گفتم: چرا رسول خدا على(علیه السلام) را »ابوتراب« ناميد؟ گفت: چون على صاحب زمين است و پس از پيامبر(صلی الله علیه و اله) حجت خدا بر اهل زمين است و به وسيله او زمين و آرامش آن باقى است، از اين رو او را «ابوتراب» ناميد.
از رسول خدا شنيدم: «وقتى روز قيامت به پا مى شود، آن قدر ثواب و كرامت نصيب شيعيان على(علیه السلام) مى شود كه كفار با ديدن اين صحنه مى گويند: اى كاش ما از خاك، يعنى از شيعيان على بن ابى طالب بوديم».(3)
منبع:
1-  كامل ابن اثير، ج 1، ص 522؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 133.
2-  اصغر ناظم زاده، مظهر ولايت، ص 38.
3-  همان، ص 38 - 39.