تلاش در جهت بیداری فردی و گروهی مسلمانان و ایجاد وحدت برای پیاده کردن اسلام واقعی در جهان و بازگشت عزت و کرامت مسلمانان، از خصوصیات بارز امام خمینی(ره) بود. امام وحدت را به عنوان یک استراتژی قبول داشت؛ وحدت ملی برای حفظ کشور، به غارت نرفتن منافع ملی؛ انسجام و اتحاد اسلامی، برای حفظ عزت مسلمانان و ضربه نخوردن اسلام و قرآن، و اتحاد بین مستضعفان برای مبارزه با استکبار؛ زیرا ایشان بارها و بارها بر اتحاد برای پیروزی مسلمانان تأکید نموده و میوههای وحدت را پیروزی، نابودی دشمنان، شکوفایی، پیشرفت کشور و مسلمانان و … بر میشمرند. امام خمینی(ره) وحدت را علت محدثه و مبقیه نظام اسلامی و اسلام و وحدت را ضامن بقای مسلمانان دانسته اند وحدت مورد نظر امام از مرحله بیداری شروع و با مرحله اتحاد جهانی مستضعفان خاتمه مییابد که نتیجه آن اجرای عدالت در سطح گیتی خواهد بود. از عوامل ایجاد وحدت، میتوان به تحمل حرف های مخالف و اعتقاد به حل مشکل از طریق گفتوگو اشاره کرد که این امر میسر نمیشود مگر با خودسازی و مبارزه با نفس؛ از این رو، در اندیشه امام، مسئله مبارزه با نفس، برای رسیدن به وحدت بسیار مهم و ضروری است تا جایی که وی قائل است کسانی که مسائل تفرقه انگیز را مطرح میکنند دردِ دین و اسلام ندارند بلکه در بند خودخواهی هستند
اتحاد امت اسلامی از خاستگاه های فکری، نظری، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فراوانی برخوردار است. امام خمینی(ره) از همین منظر، در یک نگرش کلی مقوله وحدت تاریخی امت اسلامی را مورد توجه قرار میدهند. در دیدگاه ایشان، وحدت عملی در حوزه جهان اسلام، شکل دهنده جوامع دینی می باشد و عناصری ساختاری این مقوله را عملیاتی مینمایند؛ همچون عقیده مشترک، نظیر عقیده به توحید، قبله واحد، قرآن و کتاب آسمانی واحد و بسیاری از مشترکات دیگر، و همچون هویت مشترک، که همان هویت اسلامی می باشد و همچون دشمن مشترک و سرنوشت مشترک. مجموعه این عناصر، عناصر شکل دهنده به قواره جامعه اسلامی است که در جای جای قرائت امام خمینی(ره) از مقوله وحدت مشاهده میگردد .
منبع:
1:جمشیدی ومحمدی1389:ش ص59
2:ایرانی:1388ش ص72
3:نوایی:1386ش ص10
1. تنوع نژادی و قومی
بـه فـرمـوده قـرآن کریم نیای همه افراد بشر، یک مرد و یک زن یعنی همان آدم و حواست : ((ای مردم ، از پروردگارتان که شما را از نفس واحدی آفرید و جفتش را نیز از او آفرید، و از آن دو مردان و زنان بسیاری را پراکند، بترسید.))5
امـا بـا ایـن وجـود بـا گـذشـت زمـان و ادامـه نـسـل بـشـر و گـسـتـرش مـحـل زنـدگی آنان متناسب با شرایط محیط زندگی و اختلاف آب و هوایی ، ظاهر انسان ها بـه شـکـل هـای گـوناگون و متفاوت از یکدیگر پدیدار گشت و نژادهای مختلف بشری در روی زمین شکل گرفت .
2. تنوع زبانی
وجود انواع گوناگون زبان های مختلف ، از بارزترین تفاوت های به وجود آمده در حیات بـشـر به شمار می رود. دانشمندان در دنیای امروز نزدیک به 3000 زبان اصلی (بدون در نـظـر گـرفـتـن لهجه های محلی ) را شناسایی و احصا کرده اند. تعداد بسیاری از این زبـان هـا فقط در مجموعه های کوچک بشریِ چند صد یا چند هزار نفری کاربرد دارد. حدود 100 زبان نیز رواج بیشتری دارد و بیش از یک میلیون نفر از جمعیت جهان به این زبانها سخن می گویند. سرانجام اینکه در میان این همه ، 19 زبان بیش از همه گسترش داشته ، تـا 50 مـیلیون نفر را پوشش می دهد.6 زبان چینی ، بیش از همه زبان ها متکلّم دارد، زیرا بـیـش از یـک مـیـلیـارد نـفر از جمعیت کره زمین آن را به کار می برند، در کشور پهناور هند نزدیک به 850 زبان و لهجه دارد، با زبان و سخن گفتن بیان و اظهار نماید: ((انسان را آفـریـد و او را بیان آموخت ))7 قرآن کریم همانگونه که آفرینش آسمان ها و زمین را یکی از نـشـانـه های خداوند معرفی می کند، تعدد و تنوع زبان های مردم دنیا را نیز از نشانه های خالق جهان برمی شمارد: ((و از نشانه های او آفرینش آسمان ها و زمین و اختلاف زبان های شما و رنگ های شما است .))8
3. تنوع ادیان
دیـن پدیده ای عمیق و ریشه دار در زندگی انسان به شمار می رود؛ در واقع دین بیانگر و تبلور ویژگی تفکر و درک بشری است که انسان را از دیگر مخلوقات متمایز می سازد. ویـژگـی تـفـکـر در انـسـان سـبـب مـی شـود تـا او بـه دنبال مبداء پیدایش ، هدف از خلقت ، سرنوشت انسان ، نیز قدرت آفریننده و ارتباط انسان با این قدرت بگردد و آنچه که پاسخ این سؤ الات آدمی را می دهد، دین و عقیده اوست .
از آنـجـا کـه انسان موجودی است برخوردار از اندیشه و فهم ، از همان آغاز حیات بشری ، دین همراه و همزاد او بوده ؛ به همین دلیل بعضی از دانشمندان تاریخ ادیان معتقدند که دین بـا آغـاز تـاریـخ حـیـات بـشـری روی زمـیـن ، یـعـنـی حـدود دو مـیـلیـون سال پیش آغاز گشته است .9
از ایـن رو شـمـار بـسـیـاری از مـورخـان بـاور دارنـد کـه در طـول تـاریخ ، ملل و جوامع زیادی بوده اند که از هیچ علم ، دانش ، هنر، فلسفه و تمدنی برخوردار نبوده اند، اما هیچ جامعه انسانی را بدون دین نمی توان یافت .
هـمـان گـونـه که تنوع و تفاوت در ابعاد مختلف زندگی بشر پدیدار گشته ، در زمینه دین نیز این تنوع مشاهده می شود. اما خداوند سبحان ، انسان را سرگردان رها نکرده تا در بـرابـر امواج سؤ الات بی پناه بماند، بلکه برای یافتن پاسخ صحیح ، پیامبران را فرستاد تا بشر را به دین استوار و صراط مستقیم رهنمون سازند.
یادآوری این نکته ضروری است که نقش پیامبران تبلیغ رسالت و دین خداوند می باشد، ایـشـان مـردم را بـه پـذیـرش دیـن الهـی مـجـبـور نـمـی کـنـنـد؛ بـه هـمـیـن دلیـل هـم مـردم به دو گروه اصلی تقسیم می شوند: گروهی که دعوت پیامبران را اجابت کرده و ایمان می آورند غوطه ورند؛ ((آیا جز ابلاغ آشکار بر پیامبران (وظیفه ای ) است ؟ و در حـقـیـقـت در مـیـان هـر امتی فرستاده ای برانگیختیم (تا بگوید): خدا را بپرستید و از طـاغـوت بـپـرهـیزید. پس گروهی از ایشان هدایت یافتند و گروهی نیز سزاوار گمراهی شدند.))10
بـا توجه به آیات قرآن کریم درباره ادیان ، در می یابیم که آیات بسیاری به ادیان مختلف بشری اشاره دارد. در این باره بیان چند نکته مهم به نظر می رسد:
اول : وجـود تـنـوع و تـعـدد دیـنی را نمی توان نادیده انگاشت : ((در دین هیچ اجباری نیست .))
((دین شما برای خودتان و دین من برای خودم )).
دوم : مـؤ مـن در دعـوت دیـگـران بـه دیـن خـود بـایـد شـیـوه مـناسب را در پیش گرفته ، از جدل و جنجال بپرهیزد: ((با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن .))
سـوم : انـسـان در دیـنـداری و انتخاب عقیده باید رسیدن به حقیقت را هدف خویش قرار دهد، پس برای جستجوی حقیقت و یافتن راه راست نسبت به ادیان و آرای دیگر نیز باید تحقیق و بـررسـی نـمـود ((آنـان کـه بـه سـخـن گـوش فـرا مـی دهـنـد و بهترین آن را پیروی می کنند.))
گـفـتـگـوی مـیـان ادیـان نـیـز بـایـد در فـضـایـی کـامـلا آرام و بـراسـاس احـتـرام مـتـقـابـل انـجـام گـیـرد تـا نـتـیـجـه بـخـش بـاشـد: ((و بـا اهل کتاب جز به (شیوه ای ) که بهتر است مجادله مکنید.)
چـهـارم : اخـتـلاف ادیـان در مـیـان بـشـر نـبـایـد بـه درگـیـری و نـزاع مـنـجـر شود؛ زیرا اصـل و اسـاس در مـیـان مـردم جـهـان ، هـمـزیـسـتـی مـسالمت آمیز و یکپارچگی و داشتن روابط بـراسـاس احـترام متقابل می باشد؛ البته اگر کسی در پی دشمنی با مخالفان برآید، باید با او برخورد کرد: ((خدا شما را از کسانی که در (کار) دین با شما نجنگیده و شما را از دیـارتان بیرون نکرده اند، باز نمی دارد که با آنان نیکی کنید و با ایشان عدالت ورزید.
البته اسلام از جریحه دار کردن احساسات پیروان دیگر ادیان نهی کرده ، حتی اگر بت پـرسـت بـاشـند؛ زیرا ناسزاگویی به مقدسات دینی آنان باعث می گردد که آنان نیز بـه مـقدسات مسلمانان توهین کنند و ناسزا گویند: ((و آنهایی را که جز خدا را می خوانند دشنام مدهید که آنان از روی دشمنی (و) به نادانی خدا را دشنام خواهند داد.))
منبع:
1:تنوع و همزیستی مسالمت آمیز.
2: یوسف : 76. 4. زخرف : 32.
3: نساء: 1.
1ـ توحيد
همة مسلمانان اعم از شيعه و سني به خداي واحد با همة خصوصيات و صفاتي که قرآن کريم بيان ميکند ايمان دارند و پرستش را مخصوص و شايستة او ميدانند. به اعتقاد همة مسلمانان پرستش و عبادت غير خدا، هر کس و هر چيز که باشد، شرک و غير قابل قبول است. (لااله الا الله)
2ـ پيامبر اعظم (ص)
اعتقاد همة مسلمانان بر اين است که حضرت محمد ابن عبدالله (ص) آخرين پيامبر و فرستادة الهي است و پس از او پيامبري نيامده و نخواهد آمد. (محمد رسول الله)
3ـ قرآن کريم
در ميان مسلمانان اعم از شيعه و سني در مورد اينکه قرآن کريم کتاب خداست که بر پيامبر خود حضرت محمد (ص) نازل فرمود تا مردم را با آن هدايت کند، هيچ اختلافي نيست.
همة مسلمانان معتقدند که قرآن کريم از سوي خدا به پيامبر اکرم (ص) نازل شده و پس از رحلت آن حضرت هيچ چيز از سوي خدا نازل نشده است. اين نکته که قرآن موجود در دست مسلمانان همان قرآني است که بر پيامبر اکرم حضرت محمد بن عبدالله (ص) نازل شده و هيچ آيه و حتي کلمهاي بر آن افزوده و يا از آن کم نشده است، اعتقاد همة مسلمانان اعم از شيعه و سني است.
البته در ميان علماي شيعه و سني افراد بسيار نادري ديده شدهاند که دربارة احتمال کم شدن چند آيه از قرآن کريم مطلبي اظهار داشتهاند ولي اين اقوال قابل اعتنا نيست و اجماع قاطع علماي شيعه و سني بر اينست که هيچ چيزي از قرآن کم و يا بر آن افزوده نشده است.
4ـ کعبه
همة مسلمانان، کعبه را که در مکه مکرمه قرار دارد به عنوان قبلة مسلمين قبول دارند و به سوي آن نماز ميخوانند. در ميان شيعه و سني کسي وجود ندارد که به قبلة ديگري معتقد باشد.
5 ـ نماز
بر هر فرد مسلمان واجب است در شبانه روز پنج بار نماز بخواند. صبح، ظهر،عصر، مغرب، عشاء. نماز به اعتقاد همة مسلمانان مهمترين عبادت خداست و در تعداد رکعات آن نيز ميان همه فرقههاي اسلامي وحدت نظر وجود دارد.
همه مسلمانان هنگام عبادت و نماز خواندن سوي کعبه ميايستند. حتي در مورد کيفيت خواندن نماز نيز اختلافي نيست، البته تفاوتهايي از قبيل دست بسته يا باز نماز خواندن و همچنين چگونگي بيان برخي از اذکار وجود دارد که اين تفاوتها چيزهايي نيستند که ميان شيعه و سني باعث جدايي و تفرقه شود و ديگر اينکه ميان فرقههاي چهارگانه اهل تسنن نيز اين تفاوتها وجود دارد و بعضي از فرقههاي اهل سنت مثل شيعيان با دست باز نماز ميخوانند. از همه مهمتر اين امور به برخي از اجزاء نماز بر ميگردد نه به اصل نماز.
6 ـ روزه
روزه نيز از عبادات مهمي است که همة مسلمانان در ماه مبارک رمضان هر سال با نيّت اطاعت از فرمان خداي متعال انجام ميدهند و دربارة مسائل عمدة آن ميان فرقههاي مختلف اسلامي اتفاق نظر وجود دارد.
منبع:
1:قرآن کریم
2: امام علي (ع)، نهج البلاغه، خ192
3: حجر/9.
4:آل عمران/103.
[5]ـ حجرات/10و9.
[6]ـ انفال/11، آل عمران/200، کهف/14.